22 janar (1998), e enjte

           

Ende pa gdhirë dita, forca të shumta serbe rrethojnë shtëpinë e Shaban Jasharit në Prekaz, duke sulmuar rrufeshëm me minahedhës, mortaja dore dhe me armë automatike. Me të dëgjuar, vendosa dhe u nisa për te vatra e luftës.

 

Rrugës për në Llaushë takoj njerëz të shumtë, moshash të ndryshme, të armatosur, që shkonin me ngut kush këmbë e kush me traktorë, disa edhe kaluar me kuaj.

 

Rrugët e fshatit Llaushë janë të mbushura me ushtarë të UÇK-së. Në shpatin jo larg nga Prekazi, në mal, në pozicionet e tyre në gjendje gatishmërie, takoj Fidil e Esat Gecin, Besim Dajakun, Sami Hajrën e disa të tjerë të cilët nuk më lejuan të shkoja më tej, ngase si më thanë, forcat serbe ishin zmbrapsur pas qëndresës se Shaban Jasharit me familje. Por fshati vazhdon të mbahet i rrethuar nga forca të shumta serbe.

 

Këtu mësova se në familjen e Shaban Jasharit, në luftë me forcat serbe, janë plagosur dy vajza. Ndërsa në tërheqje, një pjesë e forcave serbe, në shenjë revolte në fshatin Klinë e Poshtme kanë vrarë Hysen Mangjollin nga Mikushnica, derisa shkonte në punë.

 

 

05 mars (1998), e enjte

 

Që në orën 08.00 të mëngjesit kam dalë në Klinë. Autobusi me të cilin udhëtova ishte tërësisht i boshatisur. As rrugëve nuk vëreheshin lëvizje të automjeteve shqiptarë. Vetëm makina të blinduara dhe të pablinduara të forcave policore serbe. Të shpeshta ishin edhe veturat civile serbe pa targa, që kishin dritaret e hapura dhe në dritare kishtin vënë armët paramilitarët serbe. Edhe Klina ishte e boshatisur.

 

Banorët e kësaj qyteze ishin strukur nëpër shtëpitë dhe banesat e tyre. Vëreheshin vetëm ça fëmijë dhe aty-këtu ndonjë femër shqiptarë që kishte dalë për të blerë bukë dhe gjëra të tjera të nevojshme për familje. Lokalet ishin të hapura, por nuk kishte blerës. Ne butikun e Marjan Përlaskës shkoja shpesh, sepse në këtë lokal si edhe në disa lokale të tjera shqiptarë, unë fshehja materiale të ndryshme. Edhe kësaj herë Marjani ma mori materialin dhe e futi nëpër xhepat e teshave që ishin në shitje, sepse kishte lëvizje të shumta të policëve serbe. I madh ishte edhe numri i punëtorëve të sigurimit që lëviznin ne rroba civile.

 

Në Prekaz luftohet qysh në orët e hershme të mëngjesit. Aty familja Jasharaj po reziston fuqishëm. Flitej edhe për humbje të shumta në radhët e forcave serbe. Polici serb Ranko Kiziq i kishte thënë një bashkëfshatari të tij shqiptar se, "juve shqiptarëve duhet vrarë të gjithëve, në Prekaz na janë vrarë katër "komandosa" dhe shtatë "specialca" që kanë qenë te gardes në Beograd". Humbja e forcave serbe vërehej edhe në levizjet e tyre të shpeshta, që bëhej me një shpejtësi të madhe. Para stacionit të policisë qëndronin shumë policë dhe civilë serbë. Aty hynin e dilnin pa ndërpre.

 

Disa autoblinda, pizgauera, xhipa e vetura shkonin e vinin. Nga këto vetura policia zbritnin shqiptarë të arrestuar. Disa silleshin në këmbë të shoqëruar nga police dhe civile serbë. Marjani e mbylli lokalin dhe më preferoi të dalim. "Nuk është puna mire", tha ai. Me të dalë në rrugë prapa nesh u vunë punëtorët e Sigurimit Serb në Klinë Zharko Stojanoviqi dhe një civil tjetër. Ne filluam të hymë nëpër disa lokale të cilat ishin të pakta, për të ikur nga ata që na përcillnin hap pas hapi. Ata hynin në çdo lokal që ne hynim, na shikonin, por nuk flisnin. Për pak minuta sikur ua humbëm gjurmët dhe shkuam ne lokalin e Ramë Morinës, u ulëm në një kënd të errët. Ishte ora 12.30, kur para nesh u shfaqën dy civile serbë.

 

“Jemi nga policia. Lejet e njoftimit”, - na thanë. Ua dhamë lejet, por nuk i shikuan fare dhe kërkuan që t'i shoqërojmë. Përjashta kishin qenë edhe disa civilë serbë të armatosur. Na futën në një veturë të tipit "Zastava 128" ngjyrë e kuqe me targa të Gjakovës. Na dërguan para stacionit të policisë që nuk ishte as 100 metra larg nga ky lokal. Nuk na lejuan të zbresim nga vetura. Rreth veturës ku ishim u mblodhën edhe shumë kriminelë të tjerë, tre prej tyre ishin ata që i kisha parë më 23 janar në Jashanicë, të cilët dhanë urdhër që te na nxjerrin nga Klina dhe ta kryejnë punën me ne. "Do të na vrasin", tha Marjani "Do të na vrasin", miratova unë. Tentuam të dalim nga vetura, por nuk na lejuan.

 

Në veturën ku ne ishim hynë dy civilë, kurse në një veturë tjetër hynë katër të tjerë dhe u nisën në drejtim të urës së hekurudhës në drejtim të Videjës, në pjesën veriperëndimore të Klinës. Para se të shkojmë tek kjo urë e ndalën veturën dhe urdhëruan Marjanin të dalë përjashta dhe të shkojë drejt në shtëpinë e tij. Të mos shikojë prapa dhe të mos i tregojë askujt, ndryshe, i thanë "do të vritesh".

 

Marjani pasi hapi derën e veturës, ende pa dalur përjashta, i pyeti për mua, "po këtë, do ta lironi?" Ata iu përgjigjën "këtë nuk do ta shohësh kurrë me të  gjallë!", dhe i bërtitën të ikë sa më shpejt. Kur Marjani dëgjoi këto fjalë i rrodhën lotët. Përkundër urdhërave të tyre, pasi u largua për disa hapa, u ndal dhe e shikonte veturën derisa u fsheh prapa një kthese, e pastaj kishte ikur me vrap për të lajmëruar shokët për fatin tim, të cilëve u kishte thënë se "Maxhunin e mbytën shkiet!" Pas disa orësh, kishin ardhur dhe me kishin kërkuar kudo, nëpër ato kaçuba buzë Drinit te Bardhë, por nuk me kanë gjetur.

 

Policët serbe me çuan tek disa shkurre tek ura e trenit dhe me nxorën nga vetura. Dy serbe mbanin automatikët në drejtim të rrugës që çon për ne Videjë dhe drejt shtëpisë se Jak Gjergjit, të tjerët më thanë të vrapoj dhe të mos shikoj prapa. Por unë, përkundër britmave te tyre, nuk vrapova dhe papritmas, dy nga ata filluan të më qellojnë me lëndë të forta derisa më shtrinë për toke në një baltë. Aty erdhën edhe dy të tjerë të cilët filluan të më qellojnë me shqelma.

 

Njëri prej tyre ma vuri këmbën në kokë duke ma vënë kokën në baltë. Pastaj njëri nga ata më kapi për flokë, duke ma ngritur kokën lart dhe, duke më goditur me grushta fytyrës, më thoshte në gjuhën serbe: "Ti po shkruan se ne po masakrojmë shqiptarët e tash do të masakrojmë ty" dhe kërkoi nga shoku që ishte afër tij thikën, me të cilën me preu në dy vende, në fyt dhe nën hundë. Njëri nga ata i tha "Më parë vizatoja kryqin e pastaj masakroje". Goditja në kokë me një lëndë të forte ishte fat për mua. Për 45 minuta isha pa vetëdije.

 

Pasi më erdhi vetëdija u mundova të largohem, por trupi nuk punonte dhe fillova të zvarritem, kur para meje u dukën dy femra që vinin drejt meje. Ato kishin qenë gruaja dhe vajza e Jak Gjergjit, shtëpia e të cilit nuk ishte larg nga aty. Më morën dhe më sollën në shtëpinë e tyre dhe aty në ndihmë më doli mjeku Jak Gjergji. Prej aty, nën përcjelljen e gruas së Jakut, shkova në kishën katolike shqiptare "Zoja e Këshillit të Mire" në Klinë. Famullitari i kësaj kishe Don Franë Sopi, me motrën e nderit Lizën, pas disa orësh, me veturën e tyre, më sollën në shtëpinë time, ku për gjendjen time shëndetësore është përkujdesur bashkëfshatari im, mjeku Adem Tafili.

 

Në Prekaz u luftua deri më 7 mars ndërsa fshati ka vazhduar të jetë i rrethuar deri me 9 mars, kur forcat serbe i marrin kufomat. Nga morgu janë sjellë pastaj 48 kufomat e shqiptarëve të vrarë gjatë tri dite luftimesh. Prej tyre, 20 ishin anëtarë të familjes së Shaban Jasharit.

 

Në rrënojat e shtëpisë kishte mbetur e vrarë heroina, nënë Salë H. Jashari (57), e cila kishte luftuar deri në momentin e fundit. Se ajo kishte vrarë shumë police serbë dëshmon kufoma e një polici serb, të cilin e kishin harruar policia, e i cili ishte vrarë nga pozicioni i nënë Salës.

 

Me 10 mars, policia serbe bënë dhunshëm varrimin e tyre në një gropë të hapur me eskavator.

 

Me 11 mars organizohet popullata dhe e bën varrimin e 53 kufomave, ashtu siç e meritonin, në Fushën e Pajtimit. Midis atyre ishin edhe kufomat e katër shqiptarëve të vrarë po ato dite në periferi të Skënderajt: Sadik Kaçkini(48), Fatime Gashi (46) me fëmijët Gazmendin ( 16) dhe Makfiretën (13) nga Liausha.

 

 

07 maj (1998), e enjte

 

Gjatë tërë ditës nuk pati lëvizje të trenave në asnjë drejtim, si i vetmi mjet për lëvizjen e popullatës. Treni ishte ndalur nga forcat policore serbe në Gllogoc. Nëpër rrugët dhe lokalet e Klinës thuajse nuk kishte njerëz. Mjetet informative serbe informuan se ushtria jugosllave është vënë në veprim të hapur kundër forcave mbrojtëse te UÇK-së me tërë arsenalin që ka, përfshirë këtu armatimin e rendë artilerik, si tanke e topa kalibrash të mëdhenj.

 

Në përleshje me forcat serbe, në zonën kufitare me Shqipërinë, në afërsi të Plavës, është vrarë atdhetari dhe ushtari i UÇK- së Bahri Fazliu, nga Llausha e Podujevës. Bahriu ishte veprimtar i shquar i LKÇK-së. Gjithashtu, vëllai i dëshmorit Fahri Faziiu, i cili në konfrontim me forcat serbe vritet me 1989.

 

Isha i ngarkuar nga rinia e fshatit Potërç të interesohem për mobilizimin e tyre në radhët e UÇK-së, mbase kjo punë ishte bërë në disa nga fshatrat përreth si në Drenoc, Grabanicë e Bokshiq, ku tashmë kishte filluar mobilizimi.

 

Rreth ores 16.00 kam shkuar në Jabllanicë të Gjakovës. Kalova përmes fshatrave Grabanicë, Bokshiq e Gllogjan të Pejës dhe, para meje, u shfaq fshati Jabllanicë. Fshat ky i njohur prej kohësh për rezistencë kundër armikut. Për trimëri e bujari. Kishte vite që këmbë shkau nuk kishte guxuar të hyjë në këtë fshat.

 

Nga ky fshat kanë dalë edhe shumë shkollarë, të cilët janë të njohur për opinionin kosovar dhe më gjerë. Dekadën e fundit të shekullit XX të mileniumit që shkoi, ky fshat ishte bërë çerdhe e UÇK-së, si dhe vend për grumbullim dhe shpërndarje të armatimit në rajonet e ndryshme te Kosovës. Këtu tuboheshin vullnetarët për shkuarje në Shqipëri për armatim. Po këtu edhe zbarkohej e më pas shpëmdahej armatimi. Pothuajse i tërë armatimi i Drenicës kishte kaluar përmes këtij fshati. Djem të këtij fshati kishin sjellë armë edhe në familjen e Adem Jasharit.

 

Kur arrita në hyrje të fshatit, se pari mendova të shkoj në konakun e Sadri Zenelit, inxhinier në Feronikelin e Gllogovcit, njëri ndër ushtarët e parë Sadri Zeneli, babai i rezistencës UÇK-së në Dukagjin.

 

Askund nuk shoh ushtarë, edhe pse mendoja se dikush do të më ndalojë në hyrje të fshatit. Pasi kalova shitoren që gjendej në mes të fshatit, nga aty doli një person në rroba civile i cili me thirri: "Hej, ti me gjyzllykë, kthehu! ". U ktheva dhe sipas urdhërit të tij hyra ne shitore. Aty kishin qenë shumë njerëz, gati të gjithë ushtarë të UÇK-së. Disa të uniformuar, gjysmë të uniformuar dhe të pauniformuar. Disa qëndronin të ulur mbi banakë, disa nëpër arka të shisheve të birrave, e disa qëndronin në këmbë. Aty kishte qenë edhe Alush Agushi nga Drenoci, të cilin kishte gati tre muaj që nuk e kisha parë.

 

Më ftuan të ulem në një arkë me shishe të birrave të zbrazura. Përballë meje qëndronte një ushtarak që e thërrisnin "Ujku". Me vonë mësova se ai kishte qenë Pjetër Ukaj nga Vukova e Gjakovës. Ishte i plagosur në dorë në luftën e Gllogjanit. Flitej se ishte trim dhe luftëtar i mirë, por në popull ishte i pasjellshëm. Ishin të shumtë ata që ankoheshin për sjelljet e tij. Në të shumtën e rasteve të bënte pershtypje se nuk ishte i keq ashtu si thuhej për te.

 

Por, e gjithë kjo vinte nga paaftësia e tij për të logjikuar mirë. I lehtë në mendje dhe fizikisht e shpirtërisht i vënë në shërbim të më "të mëdhenjve". Ky filloi të më provokojë, duke e rrahur dorën e tij me një shufër gome, duke i thënë një ushtari që ishte në këmbë përballë tij, prapa meje: "A ta çojmë atje?". Pastaj e vari shufrën e gomës në një varëse në uniformën e tij dhe e nxori një thikë të ndryshkur, apo të papastruar nga gjaku, të përçarë brendapërbrenda si popull. Ngase, jo te gjithë do ta dëshirojnë luftën.

 

Disa jetojnë mirë, i kanë te gjitha dhe, asgjë nuk i pengon prania e regjimit të Beogradit. Nuk e dinë se një ditë para shpatës se shkaut te gjithë do te trajtohen njejtë". Aty para shitores me një xhip që posa e kishte marre në Nepole, erdhi Lahi Brahimi. Frenoi në vend dhe pas pak ia arriti pluhuri që për pak minuta të na mbulojë të gjithëve. Pasi pluhuri kaloi, Alushi kërkoi që unë t'i shoqërojë deri në shtab, gjë që edhe pranova pasi Xhevati më tha të shkoj me ta. Hypëm në xhip e shkuam tek një shtëpi prapa një zabeli. Me ne ishte edhe Xhelal Hajda -"Toni" e Lahi Brahimi - "Magjupi".

 

Pasi hymë brenda dyerve të oborrit, në një plevicë në shtylla betoni, "Ujku" kishte qenë duke e rrahur një person rreth të 40-tave, trup mesatar, kishte ca mustaqe të holla, dhe ishte shëndetlig. Thuhej se ai ishte nga fshati Gërgoc. Kur më pa mua të shoqëruar nga të "mëdhenjtë" e shtabit filloi të më shikojë me një mëshirë, dhe sikur nga unë kërkonte ndihmë. Mbase kujtonte se unë jam ai që kam në dore jetën e tij, për ta shpëtuar apo vrarë. Ndërsa "Ujku", derisa e keqtrajtonte pa mëshirë, shikimin e mbante tek unë. Sikur donte të më thoshte se kështu do ta përjetosh edhe ti një dite. Pastaj më thanë t'i shoqëroj tek bodrumi i shtëpisë shtab, i cili ishte i mbushur përplot me ujë. Më thanë të ulem dhe të shikoj brenda në bodrum. Ashtu edhe veprova.

 

Pasi u ula, në një kënd pashë dy persona që qëndronin në ujë. Vërtet, ishin këto skena që me shqetësuan, edhe pse nuk dija se kush ishin ata. Po këtë fat e kishin përjetur edhe Skënder Kuqi nga Lutogllava dhe një drenicak nga Polaci me mbiemrin Ngucati. Ky kishte ardhur nga Prizeni, ku edhe kishte jetuar kohëve të fundit, për t'iu bashkangjitur UÇK-së në luftë kundër serbit.

 

Por, nga disa udhëheqës të shtabit ishte krijuar dyshimi se kishte ardhur me qëllime të caktuara antikombëtare dhe ishte futur nën turtura tmerruese për të përfunduar më pas në bodrumin me ujë. Skënderin e kishin arrestuar pa faj. Këtë gjë e ka dëshmuar reagimi i popullatës shqiptare të fshatit të tij, Lutogllavës, dhe dy fshatrave të tjera. Ky reagim ka bërë që ai të nxirret nga uji i bodrumit dhe të merret me kuzhinë e punë të tjera rreth shtabit. Më vonë, Skënderi, duke e ndier veten të vetmuar, tenton te ikë, por kapet nga disa ushtarë te UÇK-së, të cilët me qëllim ishin skajuar për të përcjellë lëvizjet e tij. Pasi kapet, keqtrajtohet deri në vdekje. Pra, jeta e Skënder Kuqit përfundon nga torturat me lëndë të forta.

 

Ndërsa drenicakun nga Polaci e kam takuar disa herë. Ai tani është ushtari i mirë i UÇK-së, i njohur me pseudonimin "Drenica" dhe ishte ngarkuar me mitraloz të rëndë 12,7 mm, "Gulinov". Ky trim nga Drenica, që edhe pseudonimin e kishte "Drenica", është vrarë nga plumbat serbe në mbrojtje të Jabllanicës së Gjakoves. Pikërisht ata që e kanë keqtrajtuar, kanë ikur dhe e kanë lënë vetëm me Gulinov në luftën e fundit kur edhe bie Jabllanica. Po ashtu, edhe personi që keqtrajtohej nga "Ujku" ishte bërë ushtar i dalluar. Edhe ky ishte treguar i suksesshëm në mbrojtjen e Qeskovës disa herë.

 

U larguam edhe nga ky vend. Unë shkova në shtëpinë e Xhevatit, ku kishte qenë duke me pritur Sadriu. Një burrë zeshkan me trup mesatar, me mjekërr dhe flokë të thinjura, rreth të pesëdhjetave, me sy depërtues, sy që armikun e fusnin të gjallë në tokë. Atdhetari më i shquar i këtyre anëve e shok i Ademit, Hamzës, Salihut, etj.

 

Dielli kishte perënduar. Frynte një fllad i lehtë. Zogjtë këndonin. Kërkova të ulemi në barin e gjelbërt të oborrit të shtëpisë së tij. Nuk vonoi dhe na erdhën kafetë. Pas pak tek ne erdhi personi i cili me kishte ndalur ne rrugë. Ai kishte qenë vëllai i madh i Lahiut, Selmani. Ky kishte ardhur nga Zvicra ku punonte dhe jetonte me vite. Sadriu e ftoi të ulej, por nuk pranoi, ngase ai kishte ardhur për të na ftuar në konakun e tij. "Ta marrësh Maxhunin dhe të vini sonte në konakun tim", tha ai. Për mua që iu isha nënshtruar provokimeve kohë me pare ishte një befasi për të mirë dhe, pranuam me dëshirë.

 

Rreth orës 20.00 shkuam une dhe Sadriu. Aty erdhën edhe Myrte Zeneli, Xhelal Hajda, Alushi, Pjetër Ukaj, (këtë të fundit shumë shpejt e ndoqën nga oda). Në këtë kullë prej guri ku  kishte shumë frëngji, kishte qenë baza e UÇK-së. Në një tavolinë qëndronte makina e shkrimit që ishte marrë në stacionin e policisë serbe në Irzniqit. Me atë makinë kishte punuar vetë komandanti famëkeq i atij stacioni policor, Sllobodan Prashqeviq, i njohur si "Slloba". Sllobën e kanë vrarë pjesëtarët e UÇK-së me 2 mars 1998 në Ratish të Deçanit. Radiolidhja ishte gjithmonë e hapur dhe dëgjonim bisedat e policëve serbe që bënin mes veti. Më së tepërmi kishin vënë në lidhje të punktit të Dollcit. Ato që më bënë përshtypje ishte kërcënimi i policit serb kolegut të vet për vonesën vetëm pesëminutëshe.

 

Polici I : - Pse je vonuar?

 

Polici II : - Për pesë minuta do te jem aty!

 

Polici I : - Për mua pesë minuta janë të medhenj. Unë për këtë kohë mund të vritem nga UÇK-ja. Mezi dolëm ne mëngjes!

 

Përmes kësaj radiolidhje kam dëgjuar informatën e parë për arrestimin e disa qytetarëve shqiptarë nga fshati Gremnik. Polici në radiolidhje konsultohej me stacionin e policisë në Klinë se si të veprojnë me shqiptarët e zënë. Përgjegjja ishte "Sillni tek ne". Në orët e para të mëngjesit Xhelal Hajda -Toni, u shtri për të fjetur, ndërsa Sadriu dhe Selmani u ndanë në një kënd dhe bisedonin për një problem serioz midis Lahiut dhe Xhevatit.

 

Kjo ishte dhe ka mbetur një natë e paharruar për mua. Ishte dhe ka mbetur natë e veçantë për mua, ngase shumë prej trimave që ishin pjesëmarrës në këtë tubim, nuk arritën t'i shijojnë kënaqësitë e lirisë, e për të cilën punuan shumë, si Sadri Zeneli, Myrtë Zeneli, Xhelal Hajda - Toni e Mustafë Abazi.

 

 

08 maj (1998), e premte

 

Në orën 07.00 dolëm nga konaku i Lahiut. Sadriu me snajperin e tij me përcolli deri ne Gllogjan. Bënte vapë e madhe dhe askund nuk vërehej lëvizje njerëzish.

 

Ne Shkallën e Bokshiqit u ula për të pushuar. Ishte kjo pika me e lartë. Fshati dukej si në pëllëmbën e dores. Bukuritë e natyrës që me rrethonin me janë ushqim shpirtëror. Flladi i lehtë dhe i freskët, cicërima e zogjve, këmbanat dhe pëllitjet e lopëve, lehjet e qenve dhe thirrjet e njerëzve që lugina i përcillte pas disa sekondash në vesht e mi, tregonin për lumturinë dhe jetën e bukur të këtyre banorëve.

 

Pas pak minutash arrita në mes të fshatit. Te "Blini". Hije e bukur përpushim. Gjashtë bokshiqas, kush i ulur e kush i shtrirë, bisedonin mes vete për pozicionet dhe organizimin e ushtrisë dhe të luftes për mbrojtjen e fshatit. Shpesh shprehej frika se nuk do te mund të rezistonin. "Kemi pak armatim dhe municion", « Besa edhe armatimi është i dobët", "Po, Jabllanica na kanë thënë vetëm shtatë minuta mbajeni ju, se ne vijmë menjëherë", "Jabllanica, po të kishte dashur të na ndihmonte, nuk na e kishte ndalë armatimin tonë që e kemi sjellë prej Shqipërisë", « Mirë e ke, me nëntë automatika, një mitraioz dhe dy pushkë gjuetie, çka duam të bejme ne?!", ishin disa nga bisedat që u zhvilluan aty.         

 

Pastaj që këtej kam shkuar ne fshatin Gllarevë për te mësuar se çfarë kishte ndodhur atje pas sulmit te forcave serbe nën drejtimin e Ramadan Bales.

 

Që në orët e hershme, forcat serbe kishin granatuar lagjet Hasanaj, Pantina dhe Kapllanaj të fshatit Gllarevë, ku kanë vrarë Agim Ymer Hasanaj (21). Agimin e kanë vrarë tek pragu i shtëpisë, e me pas ia kanë vënë një pushkë automatlke dhe shumë fishekë përbri dhe, në atë gjendje e kanë fotografuar. Policia nuk e ka lejuar familjen e Agimit për ta marrë kufomën. Në ndërkohë jane djegur edhe disa shtëpi si dhe janë keqtrajtuar e arrestuar shumë familjarë e bashkëfshatarë të Agimit. Granatime dhe mitralime të forcave serbe pati edhe në drejtim të fshatrave Gjurgjevik i Madh dhe Dobërdol, ku është goditur shtëpia e Anton Berishës nga ky fshat.

 

Ne shënjestër te sulmit te forcave serbe ishin edhe fshatrat Llazicë e Mleqan. Koncentrim dhe përforcim te forcave policore serbe ka pothuajse në tërë komunën e Klinës. Përgjatë rrugës Klinë - Zllakuqan janë përqëndruar forca ushtarake dhe të policisë speciale serbe me fytyra të ngjyrosura. Në ndërkohë në SHSH në Klinë kanë ardhur tre police të plagosur rendë nga UÇK-ja, të cilët pas intervenimit mjekësor u dërguan për në spitalin e Pejës.

 

Derisa situata në Kosovë çdo ditë po shkallëzohet, ish-kryeministri i Spanjës Filipe Gonzales, pas bisedimeve me komisionerin e Bashkimit Evropian Hans Van den Bruk, me sekretarin e NATO-s, Havier Solona dhe me zyrtarë të tjerë të Parlamentit Evropian që i zhvilloi sot lidhur me ndërmjetësimin e bisedimeve shqiptaro-serbe shprehet se "nuk jam optimist për pranimin e misionit tim si ndërmjetës në bisedimet shqiptaro-serbe". Ndërsa Xhejms Folli, zëdhënës i Departamentit të Shtetit, para gazetarëve përsëriti qëndrimin amerikan rreth problemit te Kosovës se zgjidhja përfundimtare e tij mund te mos jetë brenda komizave te RFJ-së. Këtë gjë e kishte përsëritur edhe presidenti Klinton…   

 

 

17 qershor (1998), e mërkurë

 

Vetëm dje dhe sot janë vrarë nga forcat serbe 26 shqiptarë, prej tyre 17 vetëm në zonën kufitare Shqipëri- Kosovë. Numri më i madh i të vrarëve janë nga komuna e Deçanit. Gjatë sulmeve të forcave serbe ndaj fshatrave te Komunës se Deçanit, që nga 25 maji janë vrarë 58 persona, në mesin e tyre janë 15 femra, 27 pleq mbi 65 vjeçarë dhe 8 fëmijë nën moshën pesëmbëdhjetëvjeçare.

 

Qysh në orët e hershme te mëngjesit të sotëm, forcat serbe sulmuan me armë të rënda artilerike fshatrat Kërrnicë, Jashanicë e Epërme dhe Ozdrim. Po sot, tre pjesëtarë të UÇK-së me një veturë të tipit "Askona", erdhën nga Shtabi i Jabllanicës dhe me disa të shtëna me automatik nga pjesa verilindore e fshatit Bokshiq, provokuan serbët e fshatit Dugajevë dhe Drenoc.

  

Pas këtij provokimi ushtarët e UÇK-së me një shpejtësi të madhe u larguan me veturën e tyre për në Jabllanicë të Gjakovës. Ky provokim nga ana e UÇK-së pati për pasojë largimin e atyre pak familjeve të kthyera në këtë fshat, ngase serbët e fshatrave Dugajevë e Drenoc, këtij provokimi iu përgjigjën me 26 predha te minahedhësve mbi fshatin Bokshiq. Ato pak familje shqiptare të kthyera dy ditë më paë në këtë fshat, të kapluara nga frika e vdekjes nga granatat serbe që binin pa pushuar, vraponin drejt malit, në drejtim të Gllogjanit.

 

Tek largoheshin për në mal e që nuk dinin ku do të shkonin me tej, dëgjoheshin të mallkonin dhe të thoshin çdo gjë të keqe për ushtarët që provokuan. "Na morën ne qafë të pafytyrët", "Vetëm po i ngucin e po ikin", "Nuk po ua mban bytha me qëndru", "Kollaj e kanë me luajtë me familje, kinse jemi diçka", "O, e dimë ne kushjanë ata bre, mo zo ma keq për ne", e fjalë të tjera të shumta dëgjohej të fliteshin nga të ikurit. Ka kohë që ky fshat po bëhet poligon i predhave serbe si pasojë e provokimeve të pandërgjegjshme të disa ushtarëve dhe ushtarakëve te UÇK-së, te cilët janë te njohur për banorët e këtij fshati. Të tilla fjalë mallkuese e fyese nga popullata që iknin, kam dëgjuar shpesh para e pas kësaj here, edhe nëpër mese të tjera, si në Këpuz, të ikurit nga Qeskova, Ujmiri, etj.

 

Mirëpo, tek familjet e ushtarëve të tillë dëgjohej të flitej ndryshe. Ata dëgjoheshin të thoshin për ndonjërin nga bijt e vet:" Le te thotë kush çka të dojë, se për shkollë vërtet nuk i ka shkua, por për pushkë bashë mirë po i shkon", „Çka don të thotë me shkollë kur nuk guxon me kapë pushkën kundër armikut të popullit dhe të vendit tend", "Po presin kur të çlirohet Kosova e me ardhë me ua marrë karrikat", etj.

 

Nga ky fshat bashkë me popullatën u largova edhe unë. Pasi raportova nga një telefon celular në Nepole, vendosa të shkoj për vizitë në kishën katolike shqiptare "Shën Ndou" ne Gllogjan.

 

Në oborrin e kësaj kishe takova Don Kelmendin dhe dy Motra të Nderit, Zojë Krasniqin dhe një tjetër emrin e të cilës nuk arrita ta mësoj. Ishin duke qarë. "Bëtë mirë që erdhët zotni gazetar", m'u drejtua Don Kelmendi dhe vazhdoi: "Na ka ardhur Pjetër Ukaj-Ujku, e na është kërcënuar se do ta çojmë bujtinën e motrave në ajër bashkë me ambulancën sanitare e cila gjendet nën te. Ndërsa, mua m'u kanë kërcënuar me ekzekutim. Më kane akuzuar se gjoja më paskan zënë në radiolidhje duke i dhënë informacione policise serbe", me tha famullitari i kësaj kishe shqiptare, derisa loti i shkonte rreke, jo nga frika e vdekjes, por nga etiketimi i pabazë.

 

Do theksuar se atdhedashuria e këtij famullitari është dëshmuar gjithmonë. Pikërisht për këtë edhe ka gëzuar autoritet të madh në popullin shqiptar pa dallim feje. E tërë popullata shqiptare e besimit mysliman të fshatrave të Lugut të Baranit dhe me gjerë e duan dhe e respektojnë më shumë se këdo tjetër Don Kelmendin dhe Motrat e Nderit të kësaj kishe shqiptare.   Pakënaqësinë e tyre ndaj sjelljeve të tilla jo të mira e shprehnin edhe banorët e Jabllanicës. Ata thoshin: "Na është bërë i huaj katundi. Po hyn e po del kush po don dhe kur po don. Kanë nisë edhe po flasin në emër të Jabllanicës.

 

Na e morën fytyrën para katundeve të tjera. Merreni me mend: i kanë ngucur edhe Don Kelmendin me Motra që na janë gjetur në kohët më të vështira sa herë kemi pasur nevojë. Nuk na ka mbetë fytyrë me i dalë përpara Don Kelmendit, veç pasha t'Madhin Zot, kush nuk po na vetë neve", thoshin disa jabllanicas.

 

Do theksuar se atdhedashuria e këtij famullitari është dëshmuar gjithmonë. Pikërisht për këtë edhe ka gëzuar autoritet të madh në popullin shqiptar pa dallim feje. E tërë popullata shqiptare e besimit mysliman të fshatrave të Lugut të Baranit dhe me gjerë e duan dhe e respektojnë më shumë se këdo tjetër Don Kelmendin dhe Motrat e Nderit të kësaj kishe shqiptare.

 

Pakënaqësinë e tyre ndaj sjelljeve të tilla jo të mira e shprehnin edhe banorët e Jabllanicës. Ata thoshin: "Na është bërë i huaj katundi. Po hyn e po del kush po don dhe kur po don. Kanë nisë edhe po flasin në emër të Jabllanicës. Na e morën fytyrën para katundeve të tjera. Merreni me mend: i kanë ngucur edhe Don Kelmendin me Motra që na janë gjetur në kohët më të vështira sa herë kemi pasur nevojë. Nuk na ka mbetë fytyrë me i dalë përpara Don Kelmendit, veç pasha t'Madhin Zot, kush nuk po na vetë neve", thoshin disa jabllanicas.

 

Pjetër Ukaj ishte urdhëruar nga eprorët e tij të besimit mysliman të shkonte në kishë, vetëm pse ky ishte i besimit katolik dhe të mos krijohej një përçarje ndërkonfesionale, për te kërkuar një shtrat të ambulances së kishës, e cila ishte vënë ne shërbim të popullatës shqiptare, ku numri i pacientëve ishte shumë i madh, për të cilët nuk kishte shtretër të mjaftueshëm. Në ndihmë popullatës u kishte dalë edhe Dr. Agimi që ishte po nga ky fshat bashkë me Motrat e Nderit, te cilat rrezikonin jetën e tyre duke shkuar për barëra në Pejë përmes punkteve policore serbe.

 

Pikërisht sulmi kërcënues ndaj famullitarit të kësaj kishe dhe Motrave të Nderit, bëri që tek pjesa më e madhe e popullatës së këtushme shqiptare të të dy besimeve të krijohej bindja se këta njerëz, udhëheqës të UÇK-së, nuk ia mendojnë të mirën popullit dhe se, asgjë nuk bëjnë për të mirën e popullit, por për qëllimet e tyre të ngushta. Duke e parë rrezikun për një të keqe, banorët e fshatrave Nepole dhe Gllogjan, tubohen në një odë në Gllogjan, ku ishte i pranishëm edhe "Ujku", i cili e ndiente veten krenar për atë që kishte bërë në kishë.

 

"Unë jam shok i ngushtë i Zani Qaushit. Ne e kemi rrëzuar Sali Berishën dhe e kemi nxjerrë nga burgu Fatos Nanon, e ne do ta rrëzojmë edhe Ibrahim Rugovën, kurse përkrahësit e tij do t'i vrasim! ", tha mes tjerash para te pranishmëve Pjetër Ukaj.

 

Këtë gjë e kishte thënë me qëllim të mbjelljes së frikës tek të pranishmit, ngase të gjithë ishin përkrahës të Rugovës dhe të vijës institucionale të dalë nga vota e popullit shqiptar. Në fund, popullata u pajtua që t'u jepet shtrati dhe ky rrebel të hiqet qafe, me bindjen se së shpejti do te ndryshojë diçka për mirë në ushtri. Me bindje se ky dhe të ngjajshëm si ky do të largoheshin nga skena ushtarake dhe, nëse do të jetë nëvoja, edhe do të izoloheshin. Por, kurrë nuk ndodhi ajo që populli e dëshiroi.

Përgatiti: Sefedin KRASNIQi

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 Shkrim i nje gazete italiane qe e kishin organizuar bashkeatdhetaret tane ne itali,perderisa Maxhun Smailji po kalonte ne kembe; Marshin.... e tij.

AL CENTRO DELLA PACE LA TAPPA DI MAXHUN SMAJLI - Partito dalla Germania il 24 marzo per 78 giorni di cammino che lo porteranno in Kosovo il 12 giugno, il giornalista kosovaro Maxhun Smajli ha fatto tappa l’altra sera a Rovereto, al Centro di educazione permanente alla pace dove è stato accolto da un gruppo di kosovari ormai da anni residenti a Rovereto.

Il Comitato delle associazioni per la pace e i diritti umani ha ospitato l’ex reporter di guerra ora in marcia attraverso i Paesi che nel 1999 parteciparono ai 78 giorni di bombardamenti Nato sulle postazioni serbe. Se non ci fosse stato l’intervento della Nato, ha detto il giornalista, il Kosovo non esisterebbe, il popolo kosovaro non avrebbe riavuto la libertà e il destino sarebbe stato la pulizia etnica. Ma questa mia marcia vuole anche rivolgersi alle autorità  kosovare, al governo che non fa abbastanza per la popolazione.

Viaggio di ringraziamento ma anche di monito e di sensibilizzazione, i 2000 chilometri a piedi che Maxhun percorre da Fulda, in Germania, dove è stato accolto come rifugiato politico, sino a Bari e poi in Albania dopo la traversata in traghetto, vogliono essere anche un ricordo personale di quando il giornalista si occupava di soprusi e guerra: “Mi muovevo da una parte all’altra del Kosovo e documentavo quanto accadeva, ma poi la situazione è diventata pericolosa, e io sono passato alla resistenza in montagna. Finché non sono stato ferito e salvato per un soffio”.

I ricordi del conflitto di tredici anni fa sono lo spunto per rievocare una storia di torti e angherie subite dagli albanesi del Kosovo da più parti, anche all’indomani della Seconda Guerra Mondiale quando tra gli esuli, al rientro dai campi di prigionia tedeschi, furono migliaia le persone di cui non si è più saputo nulla.

Durante il mio cammino mi affido alle comunità  locali, che siano kosovari emigrati oppure amici della pace ha aggiunto Maxhun ai rappresentanti del Comitato delle associazioni per la pace e i diritti umani che lo hanno accolto insieme ad alcuni cittadini kosovari residenti a Rovereto e finora ho trovato ospitalità  e condivisione. Voglio ricordare le difficoltà che ancora vive il Kosovo, dove la situazione economica è disastrosa nonostante gli ingenti finanziamenti europei; bisogna tornare a parlarne, proprio per invitare tutti a fare qualcosa. E il mio vuole essere anche un monito ai giovani.

Maxhun Smajli

NJË PUNË E MIRË QË NA GËZON TË GJITHËVE

(„E Djathta Shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë Etnike”, pjesa e I-rë)

Libri “ E Djathta Shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë Etnike”, pjesa e I-rë, në brendinë e vetë përmbanë materiale, kumtesa dhe recensione të prezentuara në Akademinë për të Djathtën Shqiptare, me 12 dhe 13 qershor të vitit 2004 në Hamburg të Gjermanisë, me moton: “Atdheu mbi të gjitha”.

Libri përbëhet nga katër pjesë:

- pjesa e parë, faqe 13 - 285, përfshihen materialet dhe kumtesat e 21 autorëve;

- pjesa e dytë, faqe 289 - 328, përfshihen recensionet e 6 librave;

- pjesa e tretë, faqe 331 - 337, faksimile gazetash për jehonën e Akademisë dhe

- pjesën e katërt, faqe 341 e deri në faqën 356, prezentohen fotografitë e 32 luftetarëve për Shqipërinë Etnike.

Ky libër i ngjanë një lapidari të ngritur në kujtim të të gjithë atyre që ranë për një ideal, bashkimin e trojeve shqiptare dhe popullit shqiptar në përgjithësi.

Këtu nuk ka simbolizma e metaforizma, por një realitet i thënë dhe i shkruar me një përgjegjësi të lartë dhe në mënyrë profesionale, ku fuqia dhe ngjyrat e shtjellimit të temave, i mbajnë lartë emrat e autorëve.

Të ndërlidhura e mira dhe e keqja, fitorja dhe humbja, që janë të domosdoshme për t’u njohur në të gjitha kohërat, paraqesin faktin se, kemi të bëjë me njerëz të pjekur dhe të rysur që u ngritën bashkë me historinë.

Më të filluar së lexuari shënimin hyrës “E Djathta Shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë Etnike”, shkruar nga Nue Oroshi, lexuesi do të verej shpirtin e një historiani të orientuar drejt ndriqimit të një realiteti historik, që për gjashtë dekada u ndalua, e u harrua qellimisht.

Në të njëjtën kohë, vërehet edhe guximi prej një intelektuali patriot, që të marrë iniciativë për të bartur nga një periudhë e largët në të sotmën, që për nga natyra nuk ndryshojnë mes veti, heronjët e një kohe tjetër.

Shqetësimi i Nue Oroshit për lënie në harresë pishtarët që udhëtuan nëpër errësirën e jetës së popullit shqiptar, tërhoqi vëmendjet e shumë historianëve, veprimtarëve dhe atdhetarëve të çështjes kombëtare.

Brenda kopertinave të këti libri, të bashkuar si shpirti e zemra, na bien në sy 567 emra atdhetarësh, bijë të një populli të shtypur, në zemrat e të cilëve qenë zgjuar idealet e larta të mbjella që nga kohërat antike. Pjesmarrës aktiv në të gjitha ngjarjet me synime revolucionare që nga moshat e hershme e gjerë në ditët e vdekjes. Gjithmonë të gatshëm për t’u përleshur me armiqtë e popullit të tyre.

Emrat e tyre përmendën me krenari, si njerëz luftëtarë por edhe krijues. Në vargjet e Ernest Koliqit, “Kënga e Kapedan Markut”, faqe 10, ku thuhet:

Fjalën e fundit, që më za t’thekun

La Kapedani para se me dekun:

•           * * *
•  t’mirën e t’keqen dava me Mirditas,

   vuajta me ta, dhe vdiqa kur erdh dita

   e Derën e Kanunit s’ta korita. 

  Lexuesit vetvetiu do t’i shfaqet metafora - „ e njeriut - guri“, i cili është në gjëndje t’i mposhtë në mënyrë stoike të gjitha vështirësitë në mbrojtje të burrërisë dhe identitetit të luftetarit shqiptar.

  Ndërsa, në letrën e Marie Shllakut, derguar trimit të Drenicës, komandant Shaban Polluzhës, për pajtim me toger Mehmet Gradicën, që lexuesi do ta gjejë në punimin e Tomë Mrijajt, “Marie Shllaku, bijë e Shkodrës, martire e Kosovës”, faqe 102-124, tek thënja:“…, kam ardhur në Kosovë që të bëhem Kurban i këtij populli dhe i kësaj toke të bekuar,…”, vërehet qartë se logjika e ndarjës mes gjinisë dhe fesë nuk ekziston.

  Ajo, edhepse e re në mesin e të moshuarve, femër në mesin e burrave dhe e krishterë në mesin e muslimanëve, merr guximin kombëtar kur thotë: “…, simbas Kanunit të shqiptarisë. Unë nuk dalë e gjallë prej kësaj ode, pa e plotësuar një dëshirë të madhe”. “…,thirre Mehmet Gradicën e merruni vesh mes vedit, pajtohuni”.

  Thirrje kjo që merr përgjigje pozitive nga trimi i Drenicës, komandanti Shaban Polluzha, i cili duke i dëshiruar mirëseardhje Mehmet Gradicës, e mbanë lartë kontributin dhe autoritetin e vajzës shkodrane, ku thotë: “Të kam thirrë për hatër të kësaj bije, që është një Shotë e Skodrës, që të vijsh këtu e të besatohemi, siç besatoheshin burrat e dheut shekuj më rradhë. Të pajtohemi ndërmjet vedit e të luftojmë deri në vdekje bashkë si dy vëllezër…”. Pra, këtu shfaqet raporti midis arsyes dhe ndjenjës morale, që në esencë të gjitha ngjarjet përmblidhen tek problemi moral e kombëtar i asaj kohe. 

  Ngjarjet zhvillohen në 234 vendbanime të 29 krahinave shqiptare, duke u nisur nga Çamëria, Ilirida, Kosova Lindore, Sangjaku, Hoti, Gruda, Drenica, Dukagjini e deri tek bjeshkët e larta ku preket qielli në Malësinë e Madhe.

  Të dhënat që sjellë ky libër u përgjigjen kryesisht vitëve 1943 / ’47, kur kandilat e gjakut të shqiptarit u shndërruan në pishtarë nën flamurin dhe hartën e Shqipërisë Etnike. Sistemi komunist shqiptar në bashkëpunim me forcat ushtarake të Malit të Zi, Serbisë dhe Maqedonisë përdoren të gjitha metodat për ta shuar gjeneratën diellore të asaj kohe.

  Disa prej tyre vdiqën në vuajtje të denimëve, disa i mbytën nën torturë, disa u pushkatuan e disa të tjerë u detyruan të arratisen jashtë Atdheut, shumica prej të cilëve vdiqen me mallin për Atdhe.

  Sipas të dhënave që na ofron ky libër, gjatë kësaj periudhe janë pushkatuar 84 luftetarë shqiptarë, ndërsa, 43 të tjerë janë mbytur nën torturë gjatë hetuesisë. Në përleshje me forcat armike janë vrarë 92 luftetarë shqiptarë, ndërsa 5 të tjerë, të plagosur, për të mos rënë të gjallë në duart e armikut kanë bërë vetëvrasje.

  39 shqiptarë u denuan me 1607 vjet burg. Vetëm regjimi komunist shqiptar, për 19 atdhetarë shqiptarë ua shqiptoi denimin prej 943 vjetësh, prej tyre dy shqiptarëve nga Kosova, Rexhë Ulajt me 27 vjet dhe Aziz Zhilivoda me 10 vjet burg. Ndërsa dy të arrestuar nga shteti shqiptar, Fuat Dibra dhe Bedri Pejani u janë dorëzuar autoriteteve jugosllave, të cilët i kanë pushkatuar menjëherë.

  Koha e lindjës së tyre përfshinë periudhën mes vitëve 1871- 1925. Mosha mesatare e vdekjës së tyre është 43 vjeçare. Shumë prej tyre u vranë e u zhduken për të mos iu ditur varri edhe në ditët e sotme.

   

        Fatet e kryqëzuara të shqiptarëve nëpër histori

  Idriz Lamaj, „Tue kujtue Xhafer Devën“, në faqet 48-57, sjell për lexuesit, disa nga karakteristikat përsonale të tij, me theks të veçantë tek tiparet që ndertojnë njeriun, siç e quan autori „Biblik“ 

  Nue Oroshi, në faqet 58-68, sjell të dhëna për udhëheqësin e luftës për Shqipërinë Etnie, Kapedan dr. Mark Gjon Markun. Fillimisht autori bën një përshkrim gjeneologjik 500 vjeçar, duke filluar nga Pal Dukagjini e deri tek Kapedan Dr. Mark Gjon Marku, për të vazhduar me jetën dhe veprën atdhetare te Kapedan Markut.

  Ndërsa, nga faqja 85-101, „Mbi qendrimin atdhetar e politik të Ernest Koliqit, Prof.Dr. Romeo Gurakuqi përçëndrohet në tri çështjet madhore të shkrimtarit dhe atdhetarit shkodran: 1. botkuptimi, formimi dhe pikpamjet politike, 2. Koliqi Minister i Arsimit dhe 3. Koliqi dhe kontributi i tij pas luftës së dytë botërore.

  Fadil Geci, përmes punimit të tij «Lufta e Drenicës, vazhdimësi e aspiratave çlirimtare shekullore dhe frymëzim për brezat e ardhshëm, udhërrefyes i luftës çlirimtare të vitëve 1998-2001 », faqe 125-131, krijon një urë lidhëse mes heronjëve te kohës së vjetër dhe lindjën e heronjëve në kohën e re.

  Petrit Palushi, duke folur për figurën e Muharrem Bajraktarit, në punimin e tij «Refuzimi dhe reagimi ndaj diktaturës komuniste», faqe 132 -142, sjell fakte mbi kundërshtimin e komunizmit dhe përpjekjet e Muharrem Bajraktarit për t’i kthyer shqiptarët drejt Perëndimit.

  Në faqet, 153-167, Franë Camaj, flet për kreshnikun e malëve Prekë Calin, të cilin si një lis të gjatë, në moshën 72 vjeçare e shtrijnë për tokë komunistët shqiptarë nën drejtimin e Mehmet Shehut. Autori, duke i ofruar lexuesit fakte historike për luftën e malsorëve tek shpella e Terrtashitës, sot Shpella e Prekë Calit, përmbi Vukël, pasqyron realitetin e një shfrenimi barbarë ideologjik karshi kombëtares, deri edhe në përllosje të Nderit dhe Besës shqiptare. Shih këtu të ndihmuar edhe nga serbët dhe malaziasit.

  Në këtë libër nuk mungon as vizioni humanitar i klerit katolik shqiptar. Përmes botkuptimit filozofik pasqyrohet rruga e vetëflijimit për popull e At Anton Harapit. Ai, duke ecur nëpër fshatrat e thella malore të Malësisë së Madhe, përpiqet t’i sheroj malësorët nga kolera, sëmundje kjo që kishte përpirë miliona njerëz nëpër botë. Klajd Kapinova, në temën e tij «I harruari i paharrueshëm At Anton Harapi, martir i fesë dhe i shqiptarizmës se kulluar », faqe 228-267, sjell për lexuesit të dhëna të shumta për punën e tij të madhe në interes të atdheut dhe popullit të tij, i cili dënohet me vdekje nga pushteti komunst shqiptar.

  Ibrahim Metaj, « Luftetarët e Shqipërisë Etnike në Istog e rrethinë », faqe 279-285, sjell emra luftëtarësh që punuan për bashkimin e trojeve shqiptare në rrethinën e Istogut, siç janë Col Bajraktari, Bajram e Bardh Gashi, Ramë Alia, Ahmet e Ibrahim Shatri etj.

   Ky libër sjell edhe materiale, kumtesa dhe recensione tjera të shumta për atdhetarët dhe përpjekjet e tyre për bashkimin e trojeve shqiptare. Për shperthimin e tyre në sketërrin e shtypjes, ku shihet qartë se si digjen flakë shtyllat e vdekjës. Andaj, ky libër e meriton të lexohet me vemendje.

   

  • Në vend të mesazhit    
  • Për ne dhe brezat që vijnë duhet gdhendur aq shumë sa të dalin shkëndijat prej guri, që t’i ndriqohet rruga të vertetës historike.

    Mos u ndalni, por ngadhnjeni mbi pengesat për t’i sjellur në jetë pishtarët e kombit. Gjurmoni me interes edhe zbrastësitë e dhembshme që populli ynë i ka përjetuar me shpirtin e vet. Të eksplodoj sëmundja e urrejtjës dhe e keqja për t’i sheruar shpirtërat e vuajtur të popullit tonë.

    Kjo është pjesë e jona dhe ne jemi të pranishëm në te, me ëndërrën dhe realitetin jetësor.

    Prandaj duke iu uruar suksese presim nga ju vepra të reja.