Të dashur lexues, po ju jap fjalimin e z. Kadare në takimin e Kölnit te datës 15.06.2013, pa ndonjë koment timin, pa ndërhyrje si dhe shumicen e fjalës se z. Christian Schwarz- Schilling, të dy fjalimë më janë dukur më rëndësi për kohë qe po përjetojmë.
Lexim të këndshëm!
Shkruan: Pal Sokoli
MBRËMJE LETRARE ME ISMAIL DHE HELENA KADARE
Në Köln
Radisson Blue Hotel
Mbrëmje letrare e organizuar nga Asocioni Shqiptar për Kulturë dhe Integrim e V. ku përveç çiftit shkrimtar Kadare morën pjesë edhe shumë intelektual dhe artistë nga të gjitha anët e Gjermanisë, Christian Schwarz- Schilling ish ministër federal i Gjermanisë për Postë dhe Telekomunikacion (CDU) në kohën e Kancelarit Helmut Kohl, dhe në vitin 2006-2007 ishte reprezentues i lartë i Europës në B H, dhe mbrojtës i të vërtetës për shqiptarët. Z. Anton Kola, ish nënkryetar i presidentit të parë të Kosovës Ibrahim Rugova, Lindita Arapi, shkrimtare dhe sot në rolin e përkthyeses, z. Vilson Mirdita ish ambasadori i parë i Kosovës në Berlin, Luan Krasniqi ish kampion i Europës në kategorinë e rëndë në boks, pastaj të pranishëm ishin edhe familja e poetit të madh Azem Shkreli, ish kryetari i LSHAKSH-së dhe tani kryetar nderi z. Martin Çuni, poeti i mirënjohur dhe biograf i presidentit Ibrahim Rugova z. Faruk Tasholli, ushtaraku Sandër Lleshi nga Shqipëria, Qazim Bajgoraliu,kryetar i LDK për Gjermani, Luz Thaqi kryetar i Partisë Demokristiane-Gjermani,xhirues dhe gazetar te RTK-së dhe shumë të tjerë..
Në udhëheqjen e kryetarit të këtij Asociacioni z. Xhevat Ukshin, fjalën përshëndetëse e mori z. Luan Krasniqi i cili në këtë rast ishte edhe kontribuues i këtij takimi.
Luani përshëndeti dhe ju falënderua çiftit Kadare dhe pjesëmarrësve të tjerë për pjesëmarrje ndërsa e vazhdoj në gjuhën gjermane rrëfimin e tij se si kishte gjithmonë respekt për veprën e z. Kadare po më afër saj erdhi nëpër mes të ish ambasadorit z. Vilson Mirdita qe i kishte dhuruar veprat e tij dhe ky i kishte lexuar më vëmendje dhe rrëfeu se si pastaj ishte befasuar se sa i afërt dhe i thjeshtë ishte Ismail Kadare kur u takuam në 100 vjetorin e pavarësisë në Shqipëri. Në veprat e tij gjeta të vërtetën për kombin tonë, edhe pse publiku im i dashur ishte gjithmonë rreth ringut, vepra juaj ka bërë një kthesë në mua z.Kadare..
Z.Vilson Mirdita përshëndeti të pranishmit në të dy gjuhët dhe ju falënderua zonjës dhe zotëriut Kadare për veprimtarin e tyre qe ishte një kontribut i madh për njohjen e pavarësisë së Kosovës. Veprat tuaj i shpërndamë nëpër takimet tona diplomatike, ato tanimë i ka në bibliotekën e vet edhe kryetari i Gjermanisë Joahim Gauck. Z. Mirdita foli përveç tjerash edhe për historiografinë dhe gjuhën shqipe në historinë tonë. “Vepra e Ismail Kadaresë është më e lexuara dhe më e përkthyer ndër shkrimtarët shqiptar, është kundër dogmave nacionaliste dhe posaçërisht asaj serbe, është kujdestare e realitetit tonë kombëtar, ajo është edhe kundër disa sjelljeve të reja anadollake sikur të vepra; ”Sjellësi i fatkeqësisë” dhe vepra tjera ”.
Christian Schwarz-Schiling, Jam shumë i nderuar qe marrë pjesë në këtë takim për të nderuar praninë e një shkrimtari qe edhe neve politikanëve na ka rrëfyer rrugën kah e vërteta, ju shqiptarët duhet të jeni të lumtur se keni një ambasador të shkëlqyer për krejt botën e ky është z. Kadare. Duke lexuar veprat e z. Kadare kam mësuar se angazhimi i drejt në letërsi dhe në politikë qon drejt një të drejte reale, drejt një të vërtete reale. Si ndërmjetësues ndërkombëtar 10 vite në BH, kam vërejtur se në Ballkan kryqëzohen interesa të ndryshëm dhe shpesh në tryezat e dialogut nisej nga ajo qe për mua është e mirë për tjetrin është e keqe. Nga e gjithë kjo u arrit qe secili popull të përfaqësohet zyrtarisht dhe njëjtë nëpër mjet të parlamenteve të tyre. Në vitin 1993 kam dhënë dorëheqje nga kabineti i H. Kohlit vetëm se nuk mund të merrja përgjegjësi politike për rrjedhën e situatës politike në ish Jugosllavi. Në këtë situatë jo vetëm Gjermania por e gjithë Europa kishte përgjegjësi sepse po reagonte më shumë vonesë rreth ngjarjeve në Ballkan. Në një hapje të muzeut të Holokaustit në Uashington, ju kam drejtuar kryetarit të USA-ve Bill Klinton,”Nëse nuk merrni diçka më shpejt në Ballkan, do të kemi edhe holokauste të tjerë” . Edhe diçka rreth Europës dhe civilizimit të saj. Civilizimit të sotëm europian i është dashur 500 vite të ndërtohet deri këtu ku ka arrirë, dhe nuk është ndërtuar pa vështirësi sepse me përgjegjësi ju ka qëndruar shumë dukurive negative çoftë atyre nacionaliste, apo edhe atyre religjioze nga romakët, grekët apo edhe nga sllavët. Nuk bën të rrënohet ky civilizim. Detyrat dhe përgjegjësit duhet të përcillen gjeneratave në familje, në shkolla dhe institucione. Unë ndjeva asokohe një përgjegjësi për situatën në Ballkan dhe sot ju them se USA mori një qëndrim për ndërhyrje tokësore dhe ajrore, prandaj ndryshuan qëndrim edhe Londra, Parisi, Berlin dhe Moska të cilat jo qe nuk ndihmonin po përkundër, ata pengonin zgjidhjen e drejt në ish jugosllavi. Të njëjtin fat kishte Gjermania në kohën e nazizmit, me ndërhyrjen e USA-ve në krye me presidentin Roosvelt u mposht regjimi i nacionalsocializmit në gjermani dhe shtrirja e tij, kështu shpëtuan jo vetëm anglezët por edhe vet gjermanët dhe krejt Europa. Kushedi se çdo të kishte ndodhur deri sot po të mos ishte rrëzuar ai regjim. Në Ballkan janë kryqëzuar interes të ndryshme, cariste, osmane, naziste etj. Këtë pamje e shohim kur lexojmë veprat tuaja z .Kadare dhe për këtë të falënderojmë përzemërsisht. Neve na vyejnë këso shembulltarësh si ju, i duhen letërsisë po i duhen edhe politikës sidomos kur mësojmë të vërtetën nga kjo veprimtari. Ai qe sot fshehë të vërtetën,punon kundër të ardhmes së tij, kundër qytetërimit te vet dhe të Europës sot dhe nesër,kështu qe ju nga pozicioni letrarë dhe unë nga ai politik ju garantojmë se edhe shekulli 21 vetëm se do të plotësoj detyrimet e këtij civilizimi, përfundoj z. Christian Schwarz- Schilling.
Luan Labi- përfaqësues i asociacionit, foli shkurtimisht për librin e z. Ismail Kadare, ”Mbi krimin në Ballkan” për subjektin e trajtuar në këtë libër, letërkëmbimet më burrështetas politik dhe fetar, si edhe me shkrimtarin serb e më vonë edhe politikanin Vuk Drashkoviq. Pastaj trajtimi i disa dukurive negative sikur se është sulmi mbi figurën e ndritshme të Nënë Terezës, sulmimi i kishave ortodokse në vitin 2004, debatet me disa figura të politikës dhe të letërsisë në Kosovë dhe në Shqipëri.
Artisti i njohur z. Ismail Hodo lexoi fragmente nga Libri”Marrëveshja”, ndërsa fragmente të njëjta në gjuhën gjermane lexoi poeti Selajdin Gashi.
Në podiumin e sallës u zhvillua një dialog qe orientonte edhe rrjedhën e diskutimit.
Xh. Ukshini: Shqipërisë ju dashtë të kaloj rrugë të vështira deri në ditët e sotme, ku është ajo sot z. Kadare?
Në krejt botë ku mblidhen shqiptarët pyesin se si do ta ketë fatin Shqipëria. Kot përpiqemi të gjejmë ndonjë motiv themelor, po mund tu përgjigjem shkurtimisht. Njëri ndër premisat kryesore është raporti i Shqipërisë me Kontinentin evropian, dhe ky problem është real, nuk është i sajuar. Edhe z. Schwarz- Schillin e koncentroi bisedën e tij rreth këtij problemi. Nuk ka problem shqiptar- shqiptar apo Ballkan- Ballkan pa pasur lidhje edhe me Europën. Të gjithë popujt e Ballkanit e kanë të njëjtin problem. Shqiptarët janë një ndër tre popujt më të mëdhenj dhe më të rëndësishëm të këtij gadishulli, pra grekët, serbët dhe shqiptarët. Shekullin e kaluar mbizotëronte një qëndrim qe nga kjo triadë të përjashtohen shqiptarët. Në mënyrë të rafinuar u përgatitën plane ti dëbojnë me forcë, me ndarje dhe shpërngulje me dhunë nga trualli i vet. Janë provuar të gjitha mënyrat për këtë qellim. Atëherë kemi ndalimin e gjuhës shqipe si e vetmja gjuhë qe u ndalua me ligj, asnjë gjuhë indoevropiane nuk ka përjetua një fat të tillë. Dhe nga historiografia e gjertanishme nuk është dhënë asnjë shpjegim se pse ka ndodhur kështu me gjuhën shqipe. Pse nuk u ndalua greqishtja, nuk u ndaluan gjuhët sllave, nuk u ndalua gjuha rumanishte dhe nuk u ndalua as gjuha armenishte(me sa duket pritej të zhdukët se bashku me popullin armen). Kështu vjen perceptimi ynë për Europën, sepse nuk kemi ardhmëri po as nuk mund të mbijetojmë jashtë Europës. Z. Christian Schwarz-Schilling kritikoj Europën, na nuk jemi ënde në atë fazë të zhvillimit për ta kritikuar atë, sepse për ta kritikuar vetveten është stadi më i lart i civilizimit. Ne e kemi kuptuar se edhe Europa nuk është një idil, po ajo ka edhe anën e saj të ashpër, bilës unë shpesh e them se ne shqiptarët i ngjajmë pikërisht kësaj anës se ashpër të saj, dhe përkundër të gjitha këtyre ne e duam Europën me të gjitha të mirat dhe të këqijat e saj. Ne e dimë se Europa lindi dy monstër me të rrezikshëm në botë, fashizmin dhe bolshevizmin, të cilët nuk i mbyti as Afrika, as India, as Kina pra asnjë kontinent tjetër, po ato i mbyti vet Europa. Kjo edhe kur e pjellë një të keqe, ajo vet e mbyt atë. Në përmbysje të komunizmit në Shqipëri, parullë e parë ishte,” E duam Shqipërinë si gjithë Europën”. Edhe Shqiptarët janë të aftë të bëjnë gabime, po kur të arrijnë ti pranojnë dhe ti përmirësojmë ato, atëherë jemi të civilizuar dhe të aftë.
Xh. Ukshini: një e keqe qe po na përcjellë gjatë është edhe historiografia, Arkivat. Gjermania është shembulli më i mirë se si hapën Arkivat, si ato të kohës së nacionalsocializmit ashtu edhe ato të Shtazit, sigurimit të fshehtë të DDR-it. Kjo nuk ka ndodhur në Ballkan, në Serbi po fatkeqësisht as në Shqipëri.
Ismail Kadare: Ky është një ndër problemet themelore i Shqipërisë, ky problem nuk guxon të kapërcehet assesi, kjo duhet të ndodhë sepse është shqyrtim i ndërgjegjes se një populli. Sa i përket profecisë se do të ndodhë katastrofa nëse hapën Arkivat, unë po jua them se nuk do të ndodhë asgjë, nuk i ndodhi as Gjermanisë po përkundra e shpejtoi përparimin e saj.
Xh.Ukshini: Ju në veprat tuaja i keni hapur Arkivat, po edhe për këtë jeni kryqëzuar nga diktatura. Bardhyl Londo në Romanin “Jeta qe na u dha” pranon pas 30 vitesh se nuk ishim të aftë ta mbronim Ismail Kadaren. A ishte një turp për intelegjencinë shqiptare.
Ismail Kadare: jo nuk ishte turp. Nuk mund të kërkohej nga asnjë shkrimtar të të mbroj nga një kritikë, sepse ai do ta pësonte edhe më keq se i kritikuari. Unë nuk mbaj mëri asnjë shkrimtari qe nuk më ka mbrojtur sepse e di se nuk kam mundur të më mbrojë. E vetmja gjë që do të ja kisha parë për të madhe është se ata qe me kanë denoncuar kanë mundur të mos me denoncojnë.
Xh Ukshini: shpeshherë është folur se edhe ju nuk jeni për hapjen e Arkivave duke ju quajtur enverist.
I.Kadare: Unë nuk i frikohem fare hapjes se Arkivave edhe pse shumica e shqiptarëve janë kundër hapjes të tyre. Mbajtja e Qilarëve të fshehta nuk sjellë asnjë të mirë.
Ndërsa për Arkivat e Kosovës dihet se ato janë në Serbi, hapja e Arkivave të Serbisë do të thotë edhe e hapje e atyre të Kosovës.
Xh. Ukshini; Në Kosovë sot është aktuale tendenca e ndryshimit të historiografisë edhe pse ka pasur reagime ato nuk janë dëgjuar nga elita politike. Përkrahje pati pikërisht nga ata qe kishin pozicione udhëheqëse në Serbi apo në komunizëm.
I.Kadare: Unë kam shprehur mendimin tim të qartë dh për këtë kam marrë epitetin “intolerant” të cilin edhe e pranoj më qejf. Thelbi i historisë nuk ndryshohet kurrë, ai mund të interpretohet sipas politikës së ditës. Teorinë qe fatkeqësisht ka lindur kohëve të fundit në Kosovë por edhe në Shqipëri unë e quaj filozofia e robërisë, gjoja se pushtimi osman ka sjellë gjëra pozitive për shqiptarët. Gjoja se na ka mbrojtur nga rreziku sllav. Kjo është një e pavërtetë dhe një fantazi makabre, po edhe më e keqe se kjo fantazi makabre është edhe arsyeja pse është krijuar kjo shpifje e tillë. Me disa fjalë unë e shpreh kështu: Të gjithë popujt e Ballkanit e pësuan një dramë të përbashkët, dhe populli shqiptarë nuk ka pse të kishte ndonjë përjashtim, sepse nuk kishte përjashtim. Populli shqiptarë ishte kundërshtari më i ashpër i osmanëve dhe armiku numër një i tyre. Shqiptarët ishin ata qe ndaluan depërtimin e tyre në Itali,kjo nuk do kurrfarë komenti, këtu edhe buron sjellja më e ashpër ndaj shqiptarëve nga osmanët. Nga Porta e lartë është tentuar qe me disa favore të përvetësoi disa njerëz, këto teknika na janë të njohura nga sundues të ndryshëm. Ata ju dhanë disa favore sa për tu dukur se po përfitohet nga sunduesi,dhe të mos qohen masa në kryengritje të reja. Si favore ishin karriera politike, përfitime ekonomike dhe me ketë të ndikoj në psikologjinë e popullit. Njëra ndër favoret qe zakonisht harrohet dhe qe unë e kam përmendur shpesh është e drejta për të mbajtur armë. Kjo e drejtë i jepej shqiptarit vetëm nëse ndërronte fenë dhe bëhej mysliman. Ky ishte një favor mjaft djallëzor sepse fuste dyshimin, të mbash armë dhe të mbijetosh apo të mbash fenë. Si e mban pra dinjitetin më mirë, me armë apo me kryq? Të vihesh në pozitën e shqiptarit të atëhershëm sa e vështir është të zgjedhësh. Paramendojeni një familje shqiptare qe kishte dhjetë apo deri në njëzet meshkuj, çka për familjet e atëhershme ishte normale. Ajo familje do të kishte dhjetë deri njëzet armë në shtëpi, kështu qe edhe pse i pushtuar se paku nuk e ul kokën se thua kam kaq ushtar në shtëpi dhe jam në gjendje ta mbroj dinjitetin familjar. Ky favor më helm do thosha unë shkon edhe me tutje. Perandoria osmane u lejonte pashallarëve shqiptar të bëjnë luftë kundër njëri tjetrit. Edhe kjo duket njëfarë lirie, liria për të bërë luftë, dhe për të harxhuar energjitë e brendshme shqiptare. Çka do të thotë të luftonte pashallëku i Vlorës kundër pashallëkut të Shkodrës? Merreni më mend se çfarë psikoze lufte do të kishte; Flamuj, Topa, Daulle, kështu një pjesë e Shqipërisë do jetonte ethe lufte dhe nga gjithë kjo merreni me mend po te ishit edhe të pa armatosur? Kështu krijohej iluzioni për njëfarë lirie, po fundja luftonin njeri tjetrin. Të gjitha këto nuk janë studiuar mirë nga historia jonë shqiptare. Thjeshtë lind pyetja; U konvertuan shqiptarët për përfitime apo me dhunë? Janë të dyja të përziera, edhe dhuna edhe përfitimet. Pastaj cilit popull ju ndalua gjuha përveç shqiptarëve. Gjuha greke dhe gjuha serbe nuk u ndaluan edhe pse ishin gjuhë krishtere, sepse shqiptarët ishin armiku potencial dhe më i rrezikshëm për osmanët. Tani vijmë te doktrina” pushtimi osman na solli një të mirë se na mbrojti nga sllavët”. Po nga cilët sllav të mbrojti,ata ishin në një gjendje edhe më të keqe se shqiptarët, kjo është jashtë çdo logjike. Të rrezikohesh nga dikush qe ato 200-300 vite kishte një gjendje edhe më te keqe se ti nën perandorin osmane. Kjo propagandë shpërndahej me qëllime meskine, në njërën anë të konverton e në tjetrën anë të mbron nga sllavët. Çfarë sllavësh. Kjo është një groteskë absurde. Pastaj është bërë e zakontë të thuhet se shqiptarët u shkëputën të fundit nga perandoria osmane. Serbët u shkëputën afër dyzet vite më herët kur edhe shumica e popujve të Ballkanit po harrohet se shqiptarët u mposhten të fundit nga perandoria. Harrohet qëndresa e shqiptarëve në kohën e Skënderbeut, pra është përafërsisht e njëjta kohë. Disa historian e për fat të keq edhe disa akademik shpjegojnë këtë më një afërsi të çuditshme me osmanët. Unë si shkrimtar dhe humanist nuk jam këtu të mbjellë armiqësi me popuj të tjerë, sepse interesi ynë shqiptarë është të kemi raporte të mira me të gjithë popujt e Ballkanit e edhe me Turqinë, por të ngritën turqit në Stamboll për të pasur një grimë liri më shumë, dhe të ngritën shqiptarët kundër tyre, kjo është për ti rënë kokës me grusht, këtë nuk e kuptoj.
Xh.Ukshini: Të kthehemi të libri “Ra ky mort dhe u pamë” ku ju u bëni kritikë dy personaliteteve të njohura të Kosovës, z. Ibrahim Rugova dhe z. Adem Demaçi.
Ismail Kadare: Si shqiptar qe jam edhe unë bëj gabime, atë qe kam thënë nuk e mohoj. Edhe z. Rugovën edhe z. Demaçi i kam pasur miq dhe vazhdoi ti kam miq. Rugova ishte miku im i vjetër qe kishte prezantuar veprën time në Prishtinë. Në kohën e konfliktit në Kosovë ishim nën një psikozë. Me të drejt apo pa të drejt kishim vetëm ca gjëra parimore ku unë mendova se Rugova nuk po bën mirë qe po paraqitej aq i butë, dukej sikur kisha të drejt por ne një vizion afatgjatë historikisht, me sa dukët nuk kisha pasur të drejt. Nuk pata të drejt edhe kur ky episod i madh përfundoj, çlirimi na gjeti të zëmëruar dhe kur të gjithë mendonin se në jemi bërë armiq për çka edhe unë shpesh ndihesha keq, ndodhi mrekullia kur kundër këtij pasioni, mentaliteti shqiptar në kuptimin negativ të fjalës, ne befas u pajtuam, por merita ishte prapë e z. Rugova dhe jo e imja, këtë e them me plot gojën dhe me ndërgjegje të plotë. Unë dhe bashkëshortja ime u ftuam pas çlirimit dhe unë me ndërgjegje të vrarë se isha prishur me mikun e vjetër, po ai na ftoi në rezidencën e tij dhe na nderoi thua se nuk kishte ndodhur asgjë në mes nesh, mua mu duk sjellje e hijshme dhe para gazetarëve e thash se kam ëndërruar gjithë jetën ta takoj presidentin e Kosovës së lirë. U pajtuam dhe jam shumë i lumtur qe ai vdiq me këtë qetësi në shpirt dhe unë gjithashtu me një qetësi edhe me të madhe në shpirt. Me z. Demaçin diçka e ngjashme, më është dukur dhe me të drejt se ka penguar marrëveshjen e Rambujesë. Isha në Paris dhe dashur e pa dashur isha i involvuar në këtë punë, kur të gjithë njerëzit e shquar të perëndimit shtynin Kosovën ta nënshkruan ndërhyrjen ndërkombëtare në Kosovë. Personalisht z. Kristofer Hil më është drejtuar se si ju shqiptarët keni shkrimtarë kaq kokëfortë si Adem Demaçin qe pengon marrëveshjen në Rambuje. Tani unë nga ky rast nuk mund të them se e kisha gabim, edhe pse sot e them se me fjalët e rënda e kisha tepruar. Me Demaçin kemi mbetur në gjysmë, unë e quaj mik, po nuk di a me quan edhe ai mua ashtu.
Faruk Tasholli: Raportet politike në mes të shqiptarëve dhe osmanëve e keni shtjelluar mirë në veprimtarinë tuaj, por unë po jap një mendim se për shfaqjet e fundit nuk janë fajtor politikanët turq por fajtor janë një elitë e çmendur politike shqiptare në Kosovë. Një deputet me pamje ekstreme islamike dhe thotë se Skënderbeu është hero i katolikëve dhe jo i shqiptarëve, këtij uji qe vjen nga islamikët nuk ka asgjë kombëtare. Dikur shqiptarët reagonin në mes të Beogradit apo kudo në Jugosllavi ndërsa sot heshtin kur mohues të tillë shfaqën në parlamentin e Kosovës është për çdo kritikë.
Ismail Kadare: Edhe unë ndaj mendimin ekzakt me ju dhe preferoi qe kjo pyetje ti bëhet inteligjencies dhe qeverisë se Kosovës.
Lekë Prençi: Çfarë mendimi keni për fushatën zgjedhore në Shqipëri?
Ismail Kadare: Unë nuk dua të përzihem në fushatën zgjedhore dhe se për mua nuk është e hijshme duke jetuar në një tjetër shtet dhe të përzihem në kulmin e fushatës në Shqipëri. Pastaj shtypi shqiptar ka një zakon të keq, merr një frazë prej teje dhe i fusin edhe ca shkronja në mes duke e adaptuar për interesa të veta.
Asllan Dibrani:1) a mund të na flisni diçka për toponomastikën shqiptare qe na kanë marrë të tjerët. 2) Nëse shqiptarët kishin afër 30 Sadriazem në portën e lart osmane, a nuk krahasohen ata edhe me Sadriazemët tjerë qe shërbyen afër 50 vite sistemit jugosllav. 3) shfaqjet e vjetra islamiste po bëjnë përpjekje të futën ne shkolla, në institucione dhe në politikë dhe qe na preferojnë ta harrojmë historinë kombëtare dhe ti qasemi fesë.
Ismail Kadare: Nuk preferoi të merreni me toponimet, e gjithë Europa ka toponomastikë të përzier, emrat e qyteteve dhe të katundeve janë të qëndrueshme. Edhe në Greqi ka toponime sllave edhe pse grekët janë popull më i vjetër. Pastaj ta zëmë se kemi ca shqiptarë qe nuk e duan kombin e vet, nuk e di arsyen, por kombi me të gjitha karakteristikat e veta mbetet i tillë. Marrë shembull ata që bënë thirrje të mos protestohet me Flamurin me sorrë të zezë,ata kanë emrin e vet, quhen renegat,tradhtar të kombit të vet,kjo është lëvizja e Haxhi Qamilit, kjo nuk ka asnjë dyshim. Po fundja nuk ja vlen të merresh me ata qe mohojnë vetveten.
Jeton Muçaj: z. Schwarz- Schilling tha se kemi luftuar qe disa shekuj deri te sa kemi arritur këtë civilizim,do ta kisha pyetur zotëriun se çka fituam ne qe gjithashtu luftuam,pse nuk e përjetojmë edhe na lirinë si të tjerët, apo mos duhet ta vazhdojmë luftën deri sa ta kem këtë liri?
Ismail Kadare: Ju flisni me një lloj hakërrimi sikur mendoni se dikush tjetër ju menaxhon lirinë, populli ynë duhet ta menaxhoi vet lirinë e vet. Ne nuk mund ti bëjmë fajtor të tjerët. Psh. Kush i detyron sot shqiptarët të prezantohen me një identitet që nuk është i tyre? Atëherë për cilën liri e ke fjalën? Për atë qe po e mohon vet, kur disa shqiptar vet nuk e duan. Ata duan një tjetër liri,një tjetër identitet. Europa bëri një luftë për ne shqiptarët dhe realizuam lirinë, tani nuk duhet ta luajmë rolin e viktimës apo të viktimizimit, përkundër ne fituam nga ndihma evropiane dhe ndërkombëtare. Ne edhe pse jemi të ndarë ne dy shtete duhet të bëhem të rëndësishëm, faktor me rendësi për veten tonë dhe për krejt Ballkanin.
z. Anton Kola,Sofie Dumnica dhe Zef Prenkaj përshëndetën çiftin Kadare dhe nuk bën ndonjë pyetje konkrete po vetëm komentuan.
Ju falemnderit,jepni mbresat tuaja te Gästebuch-Libri i vizitorve ose pelqejeni ne Facebook Ju falenderoj nga zemra për komentet e juaja të sinqerta!